در یک آزمایش علمی فقط یک متغیر داریم و بقیه ثابت هستند
در یک آزمایش علمی فقط یک متغیر داریم و بقیه ثابت هستند را از سایت نکس 98 دریافت کنید.
روش تحقیق آزمایشی چیست؟
روش آزمایشی یکی از روش‌هایی است که برخلاف سایر روشهای تحقیق به منظور پیدا کردن رابطه‌ی علت و معلولی بین دو یا چند متغیر به کار برده میشود. آزمایش نیز یک موقعیت پژوهشی است که در آن حداقل یک متغیر مستقل به نام متغیر آزمایشی داریم که توسط پژوهشگر به صورت آگاهانه دستکاری میشود و طرح آزمایشی هم نقشه یا برنامه‌ی از پیش تنظیم شده‌ای است که به کمک آن چگونگی اجرای متغیر مستقل و نحوه‌ی انتخاب گروههای پژوهشی تعیین میشود و اثرگذارترین نقش آن کنترل است. در واقع این طرح وسیله‌ای است که به کمک آن متغیرهای آزمایشی در آزمایش مرتب و قرار داده می‌شوند. ملاک‌های یک طرح آزمایشی کنترل، ساختگی نبودن، مقایسه و.. هستند. هر آزمایشی اعتبار بیرونی و درونی دارد که خود زیرمجموعه‌هایی دارند. انواع طرح‌ها آزمایشی پرکاربرد نیز عبارت‌اند از طرح پس‌آزمون با گروه کنترل، طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل و طرح چهارگروهی سولومن.
انجام پژوهش آزمایشی در بسیاری از موارد دشوار و در بعضی موارد غیرممکن است. آزمایش از چند جهت عالی‌ترین شکل پژوهش است. اول از آن جهت که پژوهشگر کنترل شرایط آزمایشی را در اختیار دارد و دوم آنکه دقیق‌ترین شرایط برای آزمون فرضیه‌های علّی از این راه حاصل میشود. در مطلب پیش رو اصول کلی و عمده‌ترین روشهای موجود در تحقیقات آزمایشی را با هم مورد بررسی قرار می‌دهیم.
پژوهش آزمایشی
آزمایش یک موقعیت پژوهشی است که در آن حداقل یک متغیر مستقل به نام متغیر آزمایشی داریم که توسط پژوهشگر به صورت آگاهانه دستکاری میشود. به بیان دیگر، آزمایش رخ دادن هرگونه رویدادی است که توسط پژوهشگر یا طبیعت رخ می‌دهد. هدف از انجام این آزمایش کشف رابطه‌ی علّی بین متغیرهاست. برای اینکه رابطه‌ی علت و معلولی، داده‌ها و دیگر اطلاعات لازم گردآوری و مورد استنتاج قرار بگیرند ما احتیاج به چهارچوب ویژه‌ای به نام طرح پژوهشی یا آزمایشی داریم.
طرح آزمایشی
این طرح نقشه یا برنامه‌ی از پیش تنظیم شده‌ای است که به کمک آن چگونگی اجرای متغیر مستقل و نحوه‌ی انتخاب گروههای پژوهشی تعیین میشود و اثرگذارترین نقش آن کنترل است. در واقع این طرح وسیله‌ای است که به کمک آن متغیرهای آزمایشی در آزمایش مرتب و قرار داده می‌شوند.
متغیرهای آزمایشی
متغیر مستقل می‌تواند شکل‌های مختلفی داشته باشد. مانند متغیر ارگانیک یا متغیرهایی که نوع آزمایش و عملی را که برای ازمودنی‌ها باید انجام شود؛ معلوم می‌سازد. متغیر آزمایشی متغیری مستقل است اما تمام متغیرهای آزمایشی، متغیر مستقل نیستند.
متغیرهای مستقل فراوانی وجود دارند که می‌توانند متغیر آزمایشی نیز باشند. از نظر بعد مفهومی متغیر آزمایشی می‌تواند سطوح متعددی داشته باشد. تعداد این سطوح معمولاً کم است و گاهی اوقات رفتار مورد آزمایش نیز نامیده می‌شوند. چیزی شبیه به دوزهای مختلف یک دارو به فرض مثال.
ملاک‌های یک طرح آزمایشی
قبل از اینکه به معرفی طرحهای آزمایشی بپردازیم می‌خواهیم معیارهایی را که به کمک آنها طرحهای آزمایشی مورد بررسی قرار می‌گیرند را مورد بررسی قرار دهیم:
رشد و گسترش یک طرح آزمایشی مطلوب و همچنین اجرای آن نیازمند یک برنامه‌ریزی دقیق و ظریف است. به همین دلیل هرچه طرح آزمایشی دقیق‌تر تهیه و تنظیم بشود؛ خطر احتمالی خطاها کاهش خواهد یافت.
اعتبار آزمایش
رعایت ملاک‌هایی که برای یک آزمایش خوب تدوین و تنظیم میشود؛ موجب افزایش اعتبار آن آزمایش میشود. هر طرح آزمایشی باید دارای اعتبار بیرونی و درونی باشد.
اعتبار درونی
این اعتبار با سه چیز سر و کار دارد: اول توانا ساختن پژوهشگر در جمع‌آوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها، دوم حذف کلیه‌ی عوامل مداخله‌گر در صورت امکان و سوم تعبیر و تفسیر درست اطلاعات. حال سوالی که در این اعتبار مطرح میشود این است که: آیا متغیر آزمایشی واقعاً در متغیر وابسته تغییر به وجود آورده‌است؟ به منظور پاسخگویی به سوال‌هایی فوق، پژوهشگر باید عوامل نامبرده در زیر را کنترل کنید:
اعتبار بیرونی
این اعتبار مرتبط با قابلیت تعمیم‌پذیری یافته‌های تحقیق ماست. به این معنی که آیا نتایج آزمایش را می‌توان به جامعه‌ای که نمونه از آن انتخاب شده‌است یا موقعیت زمانی و مکانی خاص دیگری تعمیم داد؟ گرچه اعتبار بیرونی با جامعه‌ای که پژوهشگر قصد دارد نتایج را به آن تعمیم دهد؛ مربوط است اما علاوه بر این امر تعمیم دادن یافته‌ها را می‌توان به متغیرها یا تغییرهای آزمایشی دیگر ارتباط داد. در هر شرایطی که اعتبار بیرونی مطرح است؛ دو نوع معیار باید مورد توجه قرار بگیرید: (۱) مقایسه‌پذیری که بر دسته وسیعی از ویژگی‌ها اطلاق میشود؛ (۲) انتقال‌پذیری که بر حوزه‌ی گسترده‌ای از ساختارهای نظری متکی است.
انواع طرحهای آزمایشی
طرحهای پس از وقوع
واژه‌ی پس از وقوع به آزمایش‌هایی طلاق میشود که در آن پژوهشگر به جای ایجاد یا اجرای آزمایش پس از وقوع آن که معمولاً هم به طور اتفاقی رخ می‌دهد؛ به پژوهش درباره‌ی آن می‌پردازد. در این طرح پژوهشگر سعی می‌کند نتیجه‌ی آزمایش را به به علل وابسته به آن مربوط سازد. در واقع متغیر وابسته در اینجا در بطن آزمایش نهفته است و تغییر و دستکاری آن امکان‌پذیر نیست. به همین خاطر است که به دشواری می‌توان رابطه‌ی علّی بین متغیرهای مستقل و وابسته برقرار کرد. این طرح‌ها معمولاً از اعتبار مناسبی برخوردار نیستند اما برای آشنایی بیشتر با آنها می‌توانید در مورد سه نوع از این طرح‌ها تحت عنوان” طرح مطالعه موردی یک مرحله‌ای”، “طرح یک گروهی با پیش‌آزمون پس‌آزمون” و “طرح مقایسه گروههای ایستا” مطالعات بیشتری انجام دهید.
از نمونه طرحهای آزمایشی که بسیار در حوزه‌ی روانشناسی و آموزش و پرورش مورد استفاده قرار می‌گیرند و از اعتبار بالایی نیز برخوردار هستند؛ طرحهای آزمایشی زیر است:
طرح پس‌آزمون با گروه کنترل
در این طرح، آزمودنیها به صورت کاملاً تصادفی انتخاب و با همین روش در گروههای آزمایش و کنترل قرار می‌گیرند. به این معنی که یکی از آن دو گروه به صورت تصادفی در معرض متغیر آزمایشی قرار داده میشود و دیگری به عنوان گروه کنترل یا گواه انتخاب و متغیر آزمایشی برای آن اعمال نمی‌شود. در پایان نیز متغیر وابسته در هر دو گروه به وسیله‌ی پس‌آزمون مورد اندازهگیری قرار می‌گیرد. این طرح توانایی کنترل عواملی مانند رخدادهای همزمان با اجرای تحقیق و رشد را دارد. به علاوه چون گروهها به صورت تصادفی انتخاب و جاگزین می‌شوند؛ گزینش، بازگشت‌های آماری، و کنش متقابل بین گزینش و رشد نیز کنترل میشود. ممکن است چند متغیر آزمایشی با چند گروه مورد بررسی قرار بگیرد.
طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل
این طرح با افزودن طرح پیش‌آزمون به طرح پس‌آزمون با گروه کنترل شکل می‌گیرد. در این طرح نیز انتخاب و جایگزینی آزمودنیها به صورت تصادفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سپس قبل از اجرای متغیر مستقل، آزمودنیها انتخاب شده در هر گروه به وسیله‌ی پیش‌آزمون مورد اندازهگیری قرار می‌گیرند. نقش پیش‌آزمون نیز در این طرح اعمال کنترل آماری و مقایسه است و در نتیجه تعیین اینکه تغییر ایجاد شده ناشی از اجرای متغیر آزمایشی بوده است یا عوامل دیگر.
طرح چهارگروهی سولومن
سولومن در سال ۱۹۴۹ طرح ساده‌ای را مطرح می‌کند که از ترکیب طرح پیش‌آزمون و پس‌آزمون با گروه کنترل و طرح پس‌آزمون با گروه کنترل به وجود می‌آید. انتخاب و جایگیری افراد در این گروهها نیز به صورت کاملاً تصادفی اتفاق می‌افتد.
یکی از عواملی که اعتبار بیرونی هر طرحی را به مخاطره می‌اندازد؛ کنش متقابل بین پیش‌آزمون و رفتار مورد آزمایش یا متغیر مستقل است. چنانچه پیش‌آزمون موجب هشیار شدن آزمودنیها شود؛ یافته‌های تحقیق فقط به آن دسته از آزمودنی‌هایی که در طرح مشارکت داشته‌اند؛ قابل تعمیم است در صورتی که هدف هر پژوهش علمی تعمیم نتایج پژوهشی به جامعه‌ای است که نمونه از آن انتخاب شده است. تدوین این طرح صرفاً به خاطر کنترل مواردی است که در آنها پیش‌آزمون موجب هشیار شدن آزمودنیها نسبت به متغیر آزمایشی می‌شوند. در طرح سولومن دو گروه آزمایش و دو گروه کنترل وجود دارد و هر چهار گروه در پایان آزمایش با آزمونی یکسان سنجیده می‌شوند. اما ارائه‌ی پیش‌آزمون فقط به یکی از گروههای آزمایشی و یکی از گروههای کنترل صورت می‌گیرد.
طرحهای آزمایشی به طرح‌هایی گفته میشود که در آنها امکان اعمال کنترل کامل، نمونه‌گیری و جایگزینی آزمودنیها در شرایط مختلف آزمایشی وجود دارد. به عبارت دیگر این طرح‌ها تمام منابعی که اعتبار درونی طرحهای پژوهشی را به مخاطره می‌اندازد؛ کنترل می‌کنند. از آنجایی که بالا بردن یک نوع اعتبار ممکن است موجب کاهش اعتبار دیگر شود. پژوهشگر باید بین این دو نوع تعاملی برقرار سازد. در نهایت طرحهای تحقیق آزمایشی از جمله طرحهای بسیار پرکاربرد با اعتبار بالا هستند که در کشف روابط علت و معلولی ما را یاری می‌دهند.
[۱] representativeness
[۲] Random assignment
[۳]parsimony
ما را در تلگرام و اینستاگرام دنبال کنید.
منبع مطلب : ravanhami.com
مدیر محترم سایت ravanhami.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
روش تحقیق تجربی حقیقی (آزمایشی)
کلیات- تحقیق تجربی روشی سیستماتیک و منطقی برای پاسخ دادن به سئوال ذیل است.« اگر این کار تحت شرایط کنترل شده‌آی انجام گیرد چه خواهد شد؟»
آزمایش‌کنندگان، محرک، رفتار یا شرایط محیطی را دستکاری می‌کنند، سپس چگونگی تاثیر این امر را در تغییر وضعیت و یا رفتار آزمودنی مورد مشاهده قرار می‌دهند.
دستکاری آنها دقیق و منظم است. آنها باید از عوامل دیگری که بر نتیجه کار اثر می‌کند آگاه باشند و آنها را به گونه‌ای کنترل نمایند یا از میان بردارند که به‌توانند بین عامل دستکاری شده و آثار مشاهده‌شده رابطه‌ای منطقی برقرار سازند.
روشی تجربی، روش را برای آزمودن فراهم می‌کند. پس از آنکه محقق مساله‌ای را تعریف کردند، برای آن یک پاسخ آزمایشی یا فرضیه پیشنهاد می‌کنند. آنان فرضیه را می‌آزمایند و بر اساس رابطه میان متغیرهای کنترل شده‌ای که مشاهده کرده‌اند آنها را تائید یا رد می‌کنند. باید توجه داشته باشیم که تائید یا رد یک فرضیه بر اساس احتمال بیان میشود نه بر اساس یقین.
تجربه، روش کلاسیک آزمایشگاه، علم است که در آن عناصر دستکاری شده و آثار مشاهده شده را می‌توان کنترل کرد. این روش پیچیده‌ترین، دقیق‌ترین و موثرترین روش برای کشف و پروراندن رشته‌ای از دانش سازمان‌یافته است.گرچه بیشترین کاربرد روش تجربی در آزمایشگاه است، اما باید دانست که در موقعیت‌های غیرآزمایشگاهی مانند کلاس درس نیز که عوامل یا متغیرهای مهم را می‌توان تا حدودی کنترل کرد، به گونه موثری بکار می‌رود. هدف آنی آزمایش، پیش‌بینی وقایع در موقعیت‌های تجربی است. هدف غائی آن تعمیم روابط متغیرها است به گونه‌ای که در خارج از آزمایشگاه و در مورد جامعه گسترده‌تری نیز که مورد نظر محقق است صدق کند.
تحقیقات تجربی ( آزمایشی )یکی از تحقیقاتی است که در مطالعات می‌تواند به مقدار زیادی مورد استفاده قرار گیرد. طرحهای تحقیق تجربی طرحهائی هستند که در آنها حداقل یک متغیر مستقل در اختیار محقق باشد تا نتایج و رابطه علت و معلولی برایش از طریق آزمایش تجربی روشن گردد.در این روش از روشهای رگرسیونی که بعداً مورد مطالعه قرار خواهد گرفت.استفاده می گردد.
آزمایش دقیق‌ترین و در عین حال پیچیده‌ترین شکل پژوهش علمی است. یکی از ویژگیهای عمده این روش کنترل است و با عنایت به این ویژگی است که پژوهشگر توانایی تعیین روابط علت و معلولی بین متغیرهای مورد پژوهش را دارد. به عبارت دیگر هدف آزمایش استنباط روابط علت و معلولی بین پدیده‌هایی است که مورد کنترل قرار گرفته‌اند. آزمایش حادثه‌ای است، که به منظور جمع‌آوری اطلاعات دربارة یک یا چند فرضیه، بوسیله محقق طرح‌ریزی و اجرا میشود. آزمایش دارای ویژگیهای عمده‌ای است که موجب تمایز این روش پژوهشی از سایر روش‌ها میشود.
یک آزمایش عبارت است از یک مطالعه علمی که محقق یک یا چند متغیر مستقل را کنترل، دستکاری شده و اثر آنها رابطه معنی‌داری برقرار سازد. این روش دقیق‌ترین و موثرترین روش برای کشف، اصول و نظریه‌های علمی و صحیح‌ترین روشهای کشف حقیقت است.در تحقیقات تجربی، محقق بمنظور کشف روابط علت و معلولی، یک یا چند گروه را به عنوان گروه آزمایش تحت شرایط خاص قرار می‌دهد و نتایج حاصل را با نتایجی که از یک یا چند گروه بنام گروه گواه یا شاهد که تحت این شرایط نبوده‌اند مقایسه می‌کند.
- در تحقیقات تجربی علاوه بر متغیرهای مستقل و وابسته ممکن است متغیرهای نامربوط یا ناخواسته وجود داشته باشد که محقق از کنترل آنها عاجز باشد و گاهی اثر آنها بر متغیرهای وابسته تا آن اندازه است که نتایج تحقیق را بی‌اعتبار می‌سازد. از آنجا که در تحقیقات تجربی حقیقی، اساس کار بر کنترل شدید این نوع متغیرها است، در زیر روش‌هائی که برای حذف کردن یا به حداقل رساندن اثر این نوع متغیرها مفید است، بیان گردیده است.
1- روشهای معمول برای کنترل متغیرهای نامربوط یا ناخواسته:
الف- حذف کامل متغیر نامربوط از محیط تجربی :در این روش، محقق، متغیر ناخواسته یا نامربوط را از موقعیت تجربی کاملاً حذف می‌کند، مانند: استفاده از دیوارهای شیشه‌ای یک‌طرفه در موقعی که امکان دارد مشاهده کننده عامل حواس‌پرتی برای گروههای تجربی یا شاهد باشد، یا حذف متغیر جنسیت از طریق انتخاب نمونه‌های تجربی از یک جنس (زن یا مرد) و مانند آنها.
ب- همانند کردن نمونه‌ها یا موردها :
در این روش، محقق با انتخاب جفت‌ها یا گروههائی از افراد با داشتن ویژگیهای همانند یا تقریباً یکسان و تعیین یک گروه از آنها به عنوان گروه تجربی و گروه دیگر به نام شاهد، می‌تواند تا حدّ مطلوبی متغیرهای نامربوط را کنترل کند. در این روش، اگر محقق بخواهد افراد را بر اساس بیش از یک متغیر همانند کند، در تکمیل نمونه‌های خود دچار اشکال خواهدشد، زیرا تعداد شباهت‌ها و برابریها در افراد بسیار اندک است. باید به خاطر داشت که روش همانند کردن، روشی کاملاً مطلوب نیست، مگر آنکه افراد جفت‌ها یا گروهها به طور تصادفی و اتفاقی بین گروههای نمونه مورد مطالعه، تقسیم شوند.
ج- موازنه کردن موردها :
تقسیم آزمودنیها به گروه تجربی و شاهد بر اساس میانگین و واریانس تقریباً «برابر» را موازنه کردن موردها می‌نامند. اما برابری یکنواخت و یکسان از این حیث از لحاظ مباحث آماری غیرممکن است.بنابراین، محقق باید در مورد اینکه « چه میزان تفاوت را تقریباً برابر می‌داند »، تصمیم بگیرد و در گزارش خود نیز این نکته را به عنوان محدودیت خارج از کنترل در تحقیق خود ذکر کند.
د- تجزیه و تحلیل کوواریانس : در این روش، محقق با استفاده از روش‌ها و تکنیک‌های آماری پیشرفته می‌تواند اثرات متغیرهای ناخواسته را در گروههای تجربی و شاهد حذف کند.
هـ- روش اتفاقی یا تصادفی :
در روش اتفاقی یا تصادفی، انتخاب و گزینش آزمودنیها کاملاً تصادفی است به این نحو که شانس انتخاب برای هر مورد یا آزمودنی مساوی است. از این طریق می‌توان به گونه‌ای موثر اثر تعصبات و متغیرهای نامربوط و ناخواسته را حذف کرد یا به حداقل رساند. روش مذکور، در حال حاضر موثرترین روش برای برابر کردن گروهها و کنترل متغیرهای مزاحم در تحقیقات تجربی است.
2- گروههای تجربی و شاهد در تحقیق تجربی:
در تحقیقات تجربی، محقق معمولاً در پی مقایسه اثرات وجود یک عامل ویژه با عامل دیگر یا با عدم اثر آن در شرایط خاصی است، همانگونه که ذکر شد در این نوع تحقیقات ، دو گروه یکی بنام گروه تجربی و دیگری به نام گروه شاهد یا گواه، شرکت دارند.
البته باید سعی کرد تا حدّ امکان، این گروه ها را چه از نظر تعداد و چه از نظر خصوصیاتی مانند، سن، طبقه اجتماعی، میزان سواد، میزان هوش و غیره، برابر انتخاب کرد. محقق، گروه تجربی را در معرض نفوذ عامل مورد مطالعه قرار می‌دهد، در صورتی که گروه شاهد را از نفوذ چنین عاملی به دور نگه می‌دارد و در این حال، تفاوت‌ها یا چگونگی تغییراتی را که در گروه تجربی در مقایسه با گروه شاهد به وقوع می‌پیوندد مشاهده و مطالعه می‌کند. اما تحقیقات تجربی، همیشه به شکل یادشده یعنی به صورت مقایسه وجود یا عدم وجود عامل یا شرایط خاص تجربی در گروهها، انجام نمی‌گیرد، بلکه گاهی ممکن است انواع، تعداد یا میزانهای مختلفی از متغیر یا عامل تجربی در چند گروه مورد مطالعه قرار بگیرد نظیر « بررسی اثر داروی ویژه‌ای که در پایین آوردن درجه حرارت بدن موثراست». در این تحقیق محقق ممکن است حجم زیادی از این دارو را به یک گروه و حجم متوسطی از آن به گروه دیگر و حجم بسیار کمی را هم به سومین گروه تزریق کند و به بررسی اثرات این مقادیر مختلف از دارو در سه گروه مورد تجربه بپردازد.
همان طور که ملاحظه میشود، دارو که به ظاهر عامل تجربی است به تمام گروههای تزریق شده است و گروه شاهد به معنی محدود کلمه وجود ندارد. اما عامل تجربی واقعی را در این تجربه و تحقیق، با دقت بیشتری می‌توان تشخیص داد و آن مقدار و حجم دارو است که میزان آن در گروههای سه‌گانه این تحقیق مختلف است، و برخلاف نوع کلاسیک و معمولی این دست از تحقیقات که در آنها گروههای تجربی و شاهد به سادگی از هم قابل تفکیک و شناسائی‌اند، در اینجا، گروههای شاهد و تجربی، در مراحل مختلف تحقیق از یکدیگر تفکیک‌پذیر نیستند.
* در روش تحقیق تجربی(آزمایشی) محقق محرک‌ها یا شرایط محیطی را دستکاری می‌کند تا چگونگی تاثیر این تغییرات را در شرایط با رفتار گروه نمونه مورد مطالعه و بررسی قرار دهد. محقق به منظور کشف روابط علت و معلولی مبتنی بر تکنیک مشاهده و سعی در مقایسه دو گروه یعنی گروه تجربی یا آزمایشی و همچنین گروه گواه یا شاهد یا کنترل را دارد.این روش تحقیق از نو مطالعات پهنانگرانه و کمی بوده و قابلیت آزمون‌پذیری و تعمیم‌پذیری را داشته و در بعد میانه قرار دارد.
3- ماهیت تحقیق آزمایشی:
الف- بدون تردید آزمایش، عملی‌ترین و پیچیده‌ترین روش تحقیق است.مردم عادی غالباً آزمایش را با دو روش علمی اشتباه می‌گیرند، این افراد آزمایش را مساوی علوم فیزیکی و این علوم را فقط علم می‌دانند این نقطه نظر غلط است، احتمالاً ناشی از این حقیقت است که اولین تحقیق آزمایشی در فیزیک انجام شده است. علیرغم دقت علمی زیاد، این روش، یکی از جنبه‌های روشهای علمی است که عمده‌ترین آنها است. و اولین آزمایش در سال 1589 بوسیله گالیله انجام شده او در این آزمایش نشان داد اجسام صرفنظر از جرم آنها با سرعت یکسان و همانندی سقوط می‌کنند. با آزمایش پاستور که فساد غذا می‌تواند نشانه‌ای از وجود باکتری باشد. امروزه آزمایش داروها و واکسیناسیون عموماً بر اساس طرحهای آزمایشی نسبتاً آسان انجام می‌شوند. ولی در علوم انسانی کمتر از این روش استفاده میشود زیرا انسان در مسائل روزمره خود با مسائلی سروکار دارد که طرحهای آزمایشی قادر به پاسخگویی آنها نیست.
ب- هدف آزمایش، استنتاج روابط علت و معلولی بین پدیده‌هایی است که مورد کنترل قرار گرفته‌اند. یا به عبارت دیگر، تعیین شرایطی است که در آن شرایط پدیده معینی اتفاق می‌افتد. و از نظر عملیاتی، آزمایش عبارت از مطالعه تاثیر متغیر مستقل بر متغیر وابسته است. به عنوان مثال:« محقق ممکن است اندازه خطوط کتابی را تغییر دهد و تاثیر آن را بر سرعت خواندن دانش‌آموزان مورد تحقیق قرار دهد.
ج- تمام پژوهشگران پدیده‌های قابل مشاهده و تعمیم آنها را به صورت یک رابطه تابعی، به نحوی که اعتبار آنها را به‌توان آزمون نمود، مورد تحقیق قرار می‌دهند. آزمایش به ما کمک می‌کند تا شرایطی را که از طریق آن عمل مشاهده انجام میشود. اصلاح کنیم و نهایتاً به یک نتیجه دقیق برسیم. این عمل ماهیت روش عملی است.
د- هدف آنی این نوع تحقیق، پیش‌بینی وقایع در شرایط تجربی است، در حالیکه هدف غائی آن تعمیم یافته‌ها و نتایج حاصل از مطالعه و بررسی روابط متغیرهای مورد تجربه به گروهی بزرگتر و وسیعتر و خارج از محیط آزمایشگاهی و تجربه‌ای است.
انواع روش تحقیق تجربی (آزمایشی):
الف- آزمایش لابراتوری (Laboratory Experiment)توانایی کنترل شرایط فیزیکی و اجتماعی محیط و تغییرات مشاهده در متغیر وابسته ناشی از تغییرات متغیر مستقل و آزمایشگاه می‌باشد.
ب- آزمایش میدانی: توانایی بررسی رفتار عادی آزمودنیها در محیط های واقعی اجتماعی می‌باشد.
ج- آزمایش طبیعی: عدم توانایی کنترل و دستکاری محقق جهت آزمون رابطه متغیر مستقل و وابسته و صرفاً پیش‌بینی و ارزیابی گویند. مثال: اندازهگیری حوادث طبیعی یا ملاحظات اخلاقی و اجتماعی.
4- ویژگیهای تحقیق تجربی:
لف- کنترل شدید متغیرها و ایجاد شرایط از طریق کنترل مستقیم متغیرها و روش تصادفی انتخاب نمونه و تکرار آزمایش.
ب- انتخاب گروهی به عنوان شاهد برای مقایسه با گروه آزمایش
ج- کنترل و نظارت دقیق محقق در ایجاد شرایط ذیل:
(1) بحداکثر رساندن میزان و تاثیر متغیرهای مستقل بر متغیر و یا متغیرهای وابسته و همخوان، با فرض تحقیق.
(2) به حداقل رساندن میزان تاثیر ناشی از اشتباهات آماری و اندازهگیری در نتایج تحقیق.
(3) به حداقل رساندن میزان تغییر و تاثیر ناشی از متغیرهای نامربوط یا ناخواسته بر متغیر وابسته.
د- نتایج تحقیق باید پاسخگوی سئوالات و یا فرضهای مطرح شده در تحقیق باشند. به عبارت دیگر، نتایج تحقیق باید پاسخ سئوال ذیل را تامین کند:
« آیا دستکاری و کنترل تجربی متغیر مستقل در این مطالعه ویژه، واقعاً تغییر و تفاوتی در متغیر وابسته ایجاد کرده است؟»
هـ- نتایج باید قابل تعمیم باشند.
در تحقیق تجربی، قابلیت تعمیم نتایج حائز اهمیتی است، و این پرسش که:
« آیا می‌توان نتایج حاصل را به شرایط و آزمودنیهای مشابه تعمیم داد؟» مطرح است. این ویژگی را محقق می‌تواند از طریق کنترل عوامل ناخواسته و آگاهی از محدودیت‌های تحقیق تا اندازه قابل توجهی تامین کند.
و- در این روش تحقیق، تمام متغیرها ثابت و تحت کنترل خواهند بود، غیر از آن دسته از متغیرهائی که محقق آنها را آزاد می‌گذارد و یا دستکاری می‌کند.
در روش تحقیق تجربی، محقق با استفاده از روشهای آماری پیشرفته مانند: تجزیه و تحلیل واریانسها، این فرصت را می‌یابد تا میزان تاثیر دو یا چند متغیر مستقل را بر متغیر وابسته، مورد مطالعه قرار دهد، همچنین این فرصت را می‌یابد تا:
(1) اثرات متغیرهای مستقل اصلی بر متغیر وابسته را تعیین کند.
(2) میزان تغییر و تاثیر متغیرهای ناخواسته و همچنین میزان تغییر و تاثیر اشتباهات آماری و اندازهگیری را بر نتایج مشخص کند.
(3) میزان تغییر و تاثیر کنش و واکنش‌های حاصل از ترکیب اثرات متغیرهای مستقل انتخاب شده در تحقیق و متغیرهای ناخواسته را بر متغیر وابسته کند
ز- در مقایسه با روش تحقیق همبستگی، روش تحقیق تجربی به بررسی اثرات و روابط متغیرها بطور قاطع (همه یا هیچ) توجه دارد. ولی هدف روش تحقیق همبستگی، بررسی «درجات» همبستگی و روابط بین متغیرها است، برای مثال: در روش تحقیق تجربی، محقق قصد دارد مشخص کند که:« آیا روش ویژه‌ای از آموزش زبان فارسی ( نوع الف) سبب پیشرفت بیشتر دانش‌آموزان در فراگیری این زبان است یا نه». محقق برای انجام این تحقیق حداقل به دو گروه نیاز دارد. یک گروه را با روش ویژه (نوع الف) و گروه دوم را به طریق دیگر (نوع ب) برای مدت معینی آموزش می‌دهد. سپس آزمونی مشابه از دو گروه به عمل می‌آورد و به بررسی و مقایسه اثر، بودن یا نبودن کامل متغیر مستقل مورد نظر که در اینجا « روش ویژه‌ای از آموزش زبان فارسی است» می‌پردازد. اما در تحقیق همبستگی، هدف محقق الزاماً کشف روابط علت و معلولی نیست، بلکه همانگونه که آمده است، محقق قصد دارد میزان یا درجات همبستگی میان عملکرد دو یا چند عامل( متغیر) در یک گروه یا عملکرد یک عامل ( متغیر) در او یا چند گروه را مشخص کند. در این حالت محقق به مقایسه و مطالعه دو یا چند دسته از اطلاعات می‌پردازد و صرفاً در پی تعیین میزان و احتمال همبستگی بین آنها است. زیرا می‌دانیم که ضریب همبستگی بخودی خود رابطه علت- معلولی را بیان نمی‌کند، بلکه نمایانگر رابطه و همبستگی بین عملکرد دو یا چند متغیر بر یک گروه یا عملکرد یک متغیر بر دو یا چند گروه است.باید بخاطر داشته باشیم، با اینکه میزان ضریب همبستگی رابطه علت و معلولی میان متغیرها است. زیرا، اگر رابطه علت و معلولی بین دو یا چند متغیر محرز باشد، به احتمال زیاد همبستگی و رابطه بالائی بین آن دو یا چند عامل وجود دارد.
ح- این نوع از تحقیقات در رده محدودترین و مصنوعی‌ترین روشهای تحقیق قرار دارد . هنگامی تصنعی بودن این روش مشخص میشود که آزمودنی، انسان باشد و آزمایش و تجربه در موقعیت زندگی و شرایط واقعی او صورت گیرد. و می‌دانیم که اگر رفتار انسان به طریق مصنوعی دستکاری یا محدود شود در آن شرایط از او نمی‌توان انتظار اعمال واقعی و حقیقی را داشت.
ط- هدف آزمایش عبارت است از تعیین روابط تابعی بین پدیده‌‌‌ها از طریق انتخاب طرح آزمایشی مناسب به منظور اجرای متغیر مستقل و کنترل عوامل مشتبه‌کننده و مزاحم.
تحقیق آزمایشی تکنیکی است که از طریق طرح‌ریزی تعمدی آن، طبیعت را مجبور می‌سازد که به فرضیه صورت‌بندی شده، درباره رابطه پدیده‌های مورد پژوهش، پاسخ رد یا تایید بدهد. چنانچه قرار است، آزمایش را، حل معنی‌داری برای مساله پژوهشی فراهم سازد، این وظیفه عمده و ضروری آزمایش است، بایستی در درون خود عوامل بازدارنده و کنترل داشته باشد.به عبارت دیگر یک آزمایش علمی دارای ویژگیهای ضروری ذیل است:
(1)کنترل (control) (2)انتخاب تصادفی (Randomization)
(3)تکرار آزمایش (Replication)
تا موقعی که ویژگیهای فوق در عمل اجرا و یا رعایت نشده باشند نتایج آزمایشی قابل تفسیر نخواهد بود، زیرا آزمایش قادر به حذف عواملی که به نحوی از انحاء ممکن است در نتایج آزمایش تاثیر داشته باشد نیست. به عبارت دقیق‌تر آزمایش بایستی مبنایی برای محاسبه احتمال وقوع یک پدیده را فراهم سازد و تعیین کند که وقوع پدیده ناشی از متغیر آزمایش بوده‌است یا عوامل مزاحم و مشتبه‌کننده.دقت یک آزمایش متضمن برقراری تعادل بین کنترل، انتخاب تصادفی و تکرار آزمایش است. انتخاب تصادفی بی‌شک ضروری است و احتمالاً بدون اعمال آن تفاوتهای جهت‌داری، که مقدار آن خارج از تفسیرهای آماری است، در نتایج بوجود می‌آید. با در نظر داشتن انتخاب تصادفی دقت تابعی از درجه کنترل و میزان تکرار آزمایش است. بخصوص دقت یک آزمایش می‌تواند هم از طریق افزایش تعداد نمونه‌ها در گروههای مقایسه و هم از طریق افزایش تجانس یا همگنی نمونه بوسیله کنترل بیشتر شود. بدین سان اثر کلیه متغیرهائی که موجب تفاوت در نتایج شدهاند به حداقل می‌رسد. این بدان معنی است که هر اندازه درجه کنترل افزایش یابد، نمونه مورد نیاز برای سطح معینی از دقت کاهش می‌یابد. بنابراین برقراری تعادل، عبارت از درجه کنترلی است که باید در برابر احتمال اتکاء بر تعداد بیشتری از موارد (مواردی که تا حدودی از ماهیت نامتجانس برخوردارند) اعمال میشود.به عنوان مثال: در آزمایش لانارک و شایر ادعا شده است، هنگامی که آزمایش‌کنندگان 50 جفت از دوقلوهای یکسان را بجای 20000 نفر آزمودنی که به طور تصادفی انتخاب شده‌بودند مورد آزمایش قرار دادند، نتایج کلی بدست آمده دارای دقت بیشتری بوده است.
5- مراحل مختلف تنظیم تحقیق آزمایشی(تجربی)
الف- موضوع تحقیق را شناسایی و تعریف کنید و سپس مساله مورد تحقیق را تدوین نمائید.
ب- مطالعه منابع مرتبط با موضوع مورد آزمایش، از نوشته‌ها و مقالات و سایر اسناد و مدارک موجود انجام گیرد.
ج- صورت‌بندی کردن فرضیه:فرض یا فرضهای موضوع تحقیق را به صورت استنتاجهائی از نتایج، مطرح کنید و متغیرهای مورد مطالعه در تحقیق را به روشنی تعریف نمائید.
د- اهداف تحقیق را به روشنی بیان نمائید.
هـ- یک طرح تجربی را بر اساس ملاحظات ذیل، تنظیم کنید و سازمان دهید.
(1) متغیرهای ناخواسته و نامربوط را در تحقیق مورد نظر، شناسایی کنید و روش کنترل آنها را تعیین نمائید.
(2) نوع طرح تحقیق تجربی را مشخص کنید.
(3) جامعه آماری را مشخص و تعریف نمائید.
(4) آزمودنیها را با روش تصادفی نمونه‌گیری و به عنوان معرف جامعه مورد تحقیق، انتخاب کنید و سپس آزمودنیها را با روش گزینش تصادفی به گروههای مورد نظر تقسیم کنید و برای هر یک از گروههای تشکیل شده، بر اساس گزینش تصادفی تعیین روش نمائید.
لازم به تذکر است که با استفاده از روشهای دیگر مانند همانند کردن یا موزانه کردن موردها و غیره نیز می‌توان نمونه‌ای از آزمودنیها را تعیین کرد، اما برای صحت بیشتر در عمل، لازم است آنان را به طریق اتفاقی به گروهها و سپس روشهای تجربی را به طور تصادفی به گروههائی تقسیم کرد. به عبارت دیگر، انتخاب نمونه را ممکن است از راههای مختلف صورت داد، ولی تقسیم آنان به گروهها و شرایط ویژه، حتماً باید به گونه‌ای تصادفی باشد.
و- اندازهگیری متغیرها با استفاده از تعریف عملیاتی و شاخص‌سازی
ز- گزارش خلاصه‌ای از روشهای جمع‌آوری اطلاعات مفید برای اجرای این طرح و احتمالاً از اجرای یک آزمون آزمایشی به منظور سنجش روائی وسایل اندازهگیری مورد استفاده در تحقیق تهیه نمائید.
ح- اجرای آزمایش و اندازهگیری متغیرها در محیط آزمایشگاه
ط- تجزیه و تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده پس از تعیین فرضهای آماری یا فرضیه صفر و استفاده از روش آماری مناسبی برای آزمودن «معنی‌دار بودن آماری نتایج تحقیق».
ی- به اجرای تجربه به طبق روال تنظیم شده اقدام کنید و نتایج را استخراج نمائید.
ک- گزارش جامع از مراحل مختلف تحقیق تهیه کنید.
6- اعتبار درونی و اعتبار بیرونی
الف- اعتبار درونی:به هنگام بررسی اعتبار درونی هر طرح تحقیقی محقق از خود سئوال می‌کند که: آیا متغیر مستقل (x) در متغیر وابسته (y) ایجاد تغیر کرده است یا نه؟ قبل از این سئوال او باید مطمئن شود که متغیرهای مزاحم تاثیری در متغیر وابسته نداشته‌اند. متغیرهای مزاحم عبارتند از:
(1) رخدادهای همزمان با انجام تحقیق:گاهی اوقات آزمودینها تجاربی کسب می‌کنند که ناشی از دخالت متغیر مستقل(x) نیست بلکه تجارب حاصله بر متغیر وابسته تاثیر دارند. به عنوان مثال: فرض کنید قصد داریم تاثیر آموزش تلویزیونی ( متغیر مستقل) را بر رعایت مراقبت‌های بهداشتی (متغیر وابسته) مطالعه کنیم. در این هنگام یک نوع بیماری مسری در جامعه رایج میشود و وزارت بهداشت و درمان جهت مبارزه با این بیماری، اقدام به چاپ پوستر و درج مطالبی در مطبوعات می‌کند. یعنی وزارت بهداشت و درمان پزشکی کشور نیز، همزمان با آموزش تلویزیونی، اطلاعات و مراقبت‌های لازم بهداشتی را به مردم آموزش می‌دهد، در چنین شرایطی تاثیر آموزش تلویزیونی و اطلاعات داده شده توسط وزارت بهداشت و درمان پزشکی کشور با هم آمیخته می‌شوند و ما نمی‌توانیم ادعا کنیم که رعایت مراقبت‌های بهداشتی فقط ناشی از تاثیر آموزش تلویزیونی بوده است.
(2) بلوغ روانی و فیزیولوژیکی: جریانهای بلوغ (روانی و فیزیولوژیکی) که به هنگام اجرای تحقیق، در آزمودنیها به وقوع می‌پیوندد، ممکن است در شیوه رفتار آنها تاثیر بگذارد. به عنوان مثال احتمال دارد عده‌ای از آزمودنیها پاسخ بهتر یا بدتر به پس‌آزمون ( ) بدهند. علت آن ممکن است تاثیر متغیر مستقل (x) نباشد، بلکه این باشد که آنها پخته‌تر شده و علاقه خود را از دست داده یا خسته شدهاند. در چنین شرایطی تاثیر سن، علاقه، خستگی و …. با اثر متغیر آمیخته میشود.
(3) اجرای پیش‌آزمون:اجرای پیش‌آزمون ممکن است موجب هشیاری و کسب تجارب در آزمودنیها گردد به نحوی که هشیاری و تجارب کسب شده از بین آزمون ( ) را در موقع پاسخگویی به پس‌آزمون ( ) مورد استفاده قرار دهند. در این صورت پاسخگویی آنها ناشی از تاثیر متغیر مستقل نخواهد بود، بلکه به علت کسب اطلاعات و تجارب لازم از اجرای پیش‌آزمون خواهد بود.
(4) نحوه اجرای وسایل اندازهگیری:تغییر در وسایل اندازهگیری می‌تواند در یافته‌ها تاثیر داشته باشد. مثلاً اگر رفتار یکسانی توسط محققان مختلفی مشاهده شود، در شرایط مصاحبه تغییر رخ دهد، نمرات یک آزمون توسط افراد مختلفی نمره‌گذاری شود یا پس‌آزمون مشکلتر از پیش‌آزمون باشد، نتیجه اندازهگیری تغییر خواهد کرد.در چنین شرایطی نمی‌توان مطمئن شد که تغییرات حاصله ناشی از دخالت متغیر مستقل بوده است، بلکه امکان دارد که در اثر تغییر در شیوه اندازهگیری به دست آمده باشد.
(5) بازگشت‌های آماری : در برخی از تحقیقات تربیتی، بویژه آنهایی که جنبه درمانی دارند، آزمودنیها را بر اساس نمرات فوق‌العاده بالا یا برعکس فوق‌العاده پائین انتخاب می‌کنند، وقتی چنین انتخاب صورت می‌گیرد، ممکن است اثر بازگشت‌های ابزار آماری به کار برده شده با اثر متغیر مستقل اشتباه شود. فرض کنید، پس از اجرای یک آزمون، شاگردانی را که نمرات خیلی بالا و خیلی پایین داشته انتخاب کرده‌ایم. حال این شاگردان را در معرض یک آزمایش قرار می‌دهیم و پس از اتمام آزمایش، جهت بررسی نتایج حاصله، آنها را با آزمون دیگری تحت آزمایش قرار می‌دهیم و می‌بینیم که میانگین نمرات شاگردان هر دو گروه، در آزمون دوم، گرایش به میانگین آزمون اول ( میانگین جامعه‌ای که هر دو گروه از آن انتخاب شدهاند) دارد. مثلاً اگر میانگین ده نفر اول ( گروه قوی) 90 باشد،گر چه نمرات بعضی از شاگردان این گروه در آزمون دوم بالا و نمرات برخی دیگر پائین تر خواهد بود. اما بطور مسلم میانگین این گروه پایین‌تر از میانگین آزمون اول خواهد بود ،ولی میانگین گروه ضعیف در آزمون دوم بیشتر از میانگین آنها در آزمون اول خواهدشد، بنابراین بر اساس نمرات حاصله از آزمون دوم، میانگین گروه ضعیف به سمت میانگین جامعه افزایش پیدا می‌کند و میانگین گروه قوی به سمت میانگین جامعه کاهش پیدا خواهد کرد.گرچه تغییر نمرات شاگردان، به علت عدم وجود همبستگی کامل بین پیش‌آزمون و پس‌آزمون ،محدود به دامنه معینی است ،عدم توانائی این آزمون در اندازه گیری معلومات شاگردان موجب تغییر در نمرات آنان میشود و نتیجتاً بازگشت به میانگین، به علت نقص در وسایل اندازهگیری، صورت می‌گیرد. اگر آزمودنیها را به صورت تصادفی از دو جامعه مختلف به نحوی که نتوان آنها را با هم جور یا جفت کرد انتخاب کنیم بازگشت‌های آماری اتفاق نخواهد افتاد.
(6) تفاوتهای فردی آزمودنیها: اگر گروههای آزمایشی و کنترل را در معرض متغیر مستقل(x) قرار دهیم، مثلاً روش تصحیح هجی کردن، و پس از اتمام آزمایش، برای بررسی نتایج آن آزمودنیها را تحت آزمایش قرار دهیم نتایج حاصله ممکن است ناشی از تفاوتهای فردی آزمودنیها باشد، نه به علت اثر متغیر مستقل.
(7) افت آزمودنیها: چنانچه عده‌ای از آزمودنیها (گروه کنترل یا آزمایش ) بعد از دخالت متغیر مستقل، تمایل به ادامه همکاری در تحقیق را نداشته باشند عملاٌ مشارکت در تحقیق را رها سازند در چنین شرایطی نمی‌توان نتایج حاصله را ناشی از دخالت متغیر مستقل دانست، به عنوان مثال، فرض کنید، چند نفر از آزمودنیهای گروه آزمایشی به دلایل مختلف علاقه‌ای به مشارکت در تحقیق را ندارند، ولی میانگین نمرات بقیه افراد گروه آزمایش در پس‌آزمون از میانگین گروه کنترل بیشتر میشود، این افزایش میانگین را نمی‌توان ناشی از تاثیر متغیر مستقل دانست، زیرا احتمال دارد که افزایش میانگین، ناشی از عدم شرکت آزمودنیها باشد که نمرات کمتری داشتند.
(
کنش متقابل :
( الف) بلوغ روانی و فیزیولوژیکی با انتخاب آزمودنیها
(ب) انتخاب آزمودنیها با رویدادهای همزمان با اجرای تحقیق
اگر گروههای آزمایش و کنترل نمرات یکسانی در پیش‌آزمون داشته باشند، برخی از اختلافات فردی، نظیر هوش، انگیزه، رغبت و … ممکن است موجب شود که یکی از این گروهها، در پس‌آزمون، نمرات بالاتری کسب کنند، افزایش نمرات این گروه امکان دارد که در اثر دخالت متغیر مستقل نباشد، بلکه صرفاً وجود تفاوتهای فردی باشد. به همین دلیل، در نتایج مطالعاتی که آزمودنیهای آنها به صورت داوطلب انتخاب شدهاند بایستی شک کرد و به عنوان مثال، ( فرض کنید برنامه ویژه‌ای را جهت اصلاح خواندن متون انگلیسی 40 نفر دانش‌آموز قرار است اجرا کنید، 20 نفر از این 40 نفر را به صورت داوطلب و بقیه را به صورت تصادفی از بین کلیه دانش‌آموزان موجود انتخاب کرده‌اید. گروه داوطلب ممکن است به دلیل علاقه، رغبت و هوش پیشرفت بیشتری تا گروه دیگر حاصل کنند. بنابراین نمی‌توان نتیجه گرفت که پیشرفت گروه داوطلب صرفاً به خاطر اجرای برنامه مورد نظر بوده است.
ب- اعتبار بیرونی : آنچه تا به حال مورد بحث قرار گرفت مربوط به اعتبار درونی طرح تحقیق بوده محقق بایستی ملاحظات فوق را قبل از انجام هر عملی مورد توجه قرار دهد. اما کنترل عوامل ذکر شده در فوق کافی به نظر نمی‌رسد و توجه به تعمیم یافته‌های تحقیق نیز الزامی است. بالاخره او بایستی به‌تواند جواب سئوالاتی نظیر: آیا یافته‌های تحقیق قابل اطمینان است؟ پاسخ گوید.، زمانی که طرح یک تحقیق مورد بررسی قرار می‌گیرد، این سئوال مطرح میشود:
آیا یافته‌های مطالعه مورد نظر قابل تعمیم به تک تک افراد جامعه‌ای که نمونه مورد آزمایش از آن انتخاب شده هست؟ یا اینکه یافته‌های حاصله فقط قابل تعمیم به تعداد بخصوصی است. در صورتی می‌توان به اعتبار بیرونی طرحی متکی بود که قبل از اجرای آن، جامعه مورد مطالعه دقیقاً تعریف شده باشد. چنانچه آزمودنیها به صورت تصادفی انتخاب شده باشند، پژوهشگر می‌تواند نتایج حاصله را به شرح ذیل تعمیم دهد:
تاثیر متغیر مستقل بر جامعه‌ای که نمونه مورد مطالعه از آن انتخاب گردیده است، عیناً مانند تاثیر همین متغیر بر نمونه آن است. اما تعمیم یافته‌های تحقیق تنها محدود به جامعه نمی‌شود. بلکه مشتمل بر موقعیت جغرافیایی متغیرهای مستقل و زمان است. به عنوان مثال می‌توان سئوال کرد که :
آیا نتایج حاصله قابل تعمیم به کلیه مکانهای جغرافیایی و شرایط زمانی هست؟
آیا متغیر مستقل در همه جا همین تاثیر را خواهد داشت؟
نحوه انتخاب آزمودنیها، متغیرها و چگونگی شرایط جغرافیایی تعیین خواهند کرد که:
آیا می‌توان یافته‌های مورد تحقیق را در شرایط دیگر و برای آزمودنیهای مختلف به کار برد یا خیر؟ به عنوان مثال، نتایج کسب شده از مطالعه یک جامعه روستایی را نمی‌توان به یک جامعه شهری تعمیم داد. یا اگر یک آزمون چند جوابی، به منظور اندازهگیری تاثیر یک روش جدید تدریس به کار برده شود، مطالعه کننده نمی‌تواند ادعا کند که نتایج یکسانی را در اثر اجرای یک آزمون انشایی به دست خواهد آورد. بررسی اعتبار بیرونی یک طرح تحقیق مستلزم کنترل دقیق عوامل ذیل است:
الف- کنش متقابل بین انتخاب آزمودنیها و متغیر مستقل
ب- واکنش ناشی از تاثیر اجرای پیش‌آزمون
ج- واکنش‌های ناشی از روشهای انجام تحقیق
د- مزاحمت‌های ناشی از قرار گرفتن آزمودنیها در معرض دخالت متغیرهای مستقل متعدد.
خلاصه اینکه اعتبار بیرونی در رابطه با قابلیت تعمیم‌پذیری یافته‌های تحقیق، از طریق اعتبار بیرونی تحقیق قابلیت تعمیم‌پذیری نتایج حاصله را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهد.
منبع مطلب : azadbakht.com
مدیر محترم سایت azadbakht.com لطفا اعلامیه بالای سایت را مطالعه کنید.
جواب کاربران در نظرات پایین سایت
مهدی : نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.
نمیدونم, کاش دوستان در نظرات جواب رو بفرستن.